“Dit gaat in de toekomst eierstokkanker voorkomen.” Het weghalen van eileiders bij vrouwen die een gynaecologische buikoperatie ondergaan, zal steeds vaker gebeuren nu het bespreken ervan in de landelijke richtlijnen van gynaecologen is opgenomen. En er is een laagdrempelige keuzehulp ontwikkeld. Het zaadje werd geplant in onder meer het ETZ en het Catharina Ziekenhuis.
Malou Gelderblom promoveert vrijdag 1 maart met haar onderzoek naar de opportunistische salpingectomie, de medische term voor het preventief weghalen van de eileiders, die zij in onder meer in het ETZ uitvoerde. Vanuit de eileiders ontstaat eierstokkanker, ook wel de ‘silent lady killer’ genoemd, omdat het bijna altijd te laat ontdekt wordt. Het preventief weghalen van de eileiders gebeurt alléén bij vrouwen die toch al een operatie in de buikholte moeten ondergaan. Bijvoorbeeld voor een sterilisatie of omdat de baarmoeder weggehaald moet worden. “Maar 1,3 procent van de vrouwelijke bevolking krijgt eierstokkanker en er bestaan altijd risico’s bij een buikoperatie. Dus we moeten dit niet aan alle vrouwen aanbieden.”
Het bespreken van het preventief weghalen van de eileiders bij vrouwen die een gynaecologische operatie ondergaan is opgenomen in de landelijke richtlijn van gynaecologen. Foto: Bart Heemskerk
Bij vrouwen die toch al in de buikholte geopereerd worden en geen kinderwens meer hebben, kan op deze manier de kans op eierstokkanker verkleind worden. “De laatste jaren zie je dat het wereldwijd steeds vaker geadviseerd en ook daadwerkelijk uitgevoerd wordt, maar tijdens mijn onderzoek merkte ik dat door onder meer het ontbreken van een richtlijn de aanpak per ziekenhuis in Nederland enorm verschilt. Op sommige plekken werd preventief weghalen van de eileiders helemaal niet besproken, en op sommige plekken voelden patiënten en specialisten niet voldoende houvast om de keuze te maken met de informatie die ze hadden. In zestien ziekenhuizen in Nederland – onder meer in het ETZ – werden vrouwen als onderdeel van de studie wel actief op de mogelijkheid gewezen.”
Handvatten implementatie broodnodig
Er was dus winst te behalen, zo concludeerde Gelderblom (29) na haar door het KWF en VGZ gesubsidieerde onderzoekstraject in het ETZ, Radboudumc in Nijmegen en het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven. Haar inzicht in de praktijk deed haar beseffen dat handvatten voor implementatie van de ‘werkwijze’ broodnodig waren. “En daar is de keuzehulp heel belangrijk bij.”
In een heel overzichtelijk format en in begrijpelijke taal worden alle kanten van de keuze belicht. De keuzehulp werd ontwikkeld met hulp van patiënten en gynaecologen. De module bestaat verder uit een quiz om de opgenomen informatie te testen en het invullen van een formulier om bepaalde afwegingen en voorkeuren door te geven aan de medisch specialist. Handige ‘ingrediënten’ voor bij het consult.
Het opnemen van de keuzehulp in de landelijke richtlijn zal tot gevolg hebben dat in de toekomst meer eileiders preventief zullen worden weggehaald. “Hoeveel kankers dit gaat voorkomen, is moeilijk te zeggen. De gemiddelde leeftijd van een patiënt die in aanmerking zou komen voor het preventief weghalen van de eileiders is 40 jaar, terwijl de gemiddelde leeftijd van een vrouw die eierstokkanker krijgt 60 is. Om het werkelijke effect te beoordelen hebben we dus tijd nodig.”
Níet veel eerder in de overgang
Het zal duidelijk worden in een langetermijnstudie die op dit moment loopt. Dan zal ook helder worden wat de gevolgen op lange termijn zijn van een opportunistische salpingectomie. “De grootste vrees is dat je eerder in de overgang komt als vrouw, met klachten zoals opvliegers en stemmingswisselingen en mogelijk iets hoger risico op botontkalking en hart- en vaatziekten. Maar op basis van huidige onderzoeken zou dit maximaal twee jaar eerder gebeuren door deze ingreep. Waarschijnlijk is het zelfs nog minder. Daar staat dus tegenover dat je een veel kleinere kans hebt om in de toekomst eierstokkanker te krijgen.”
Malou Gelderblom
Malou Gelderblom wordt begeleid door dr. Joanne de Hullu, prof. dr. Rosella Hermens en dr. Joanna in ’t Hout van het Radboudumc en gynaecoloog oncoloog dr. Jurgen Piek van het Catharina Ziekenhuis. Laatstgenoemde toonde in 2004 als eerste in de wereld aan dat afwijkingen die wijzen op voorlopersstadia van kanker bij vrouwen met een erfelijk verhoogd risico op eierstokkanker, niet in de eierstok, maar in de eileiders gevonden worden. Later onderzoek van andere groepen uit de wereld laat hetzelfde zien en geeft aanwijzingen dat ook voor de niet-erfelijke vorm van eierstokkanker, de eileider in minimaal 60 procent van de gevallen de veroorzaker is van eierstokkanker.
Gelderblom gaat per 1 april als AIOS (arts in opleiding tot specialist) gynaecologie werken bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch.